نفس تان بالا نمی آید, سرفه و خس خس سینه دارید؛ با خود فکر می کنید تنها به یک سرماخوردگی ساده دچار شده و با استراحت چند روزه خوب می شوید؛ درحالی که واقعیت می تواند چیز دیگری باشد زیرا این علائم در مواقعی خبر از بیماری جدی تر می دهند که نباید سرسری گرفته شوند.
بیماری آسم با این نشانه ها بروز پیدا می کند و اگر به موقع شناسایی و درمان نشود, سلامت فرد را با خطر جدی مواجه می کند. آسم, اغلب در کودکان شایع است؛ به خصوص جنس مذکر و باید از همان دوران تحت درمان قرار گیرد تا در بزرگسالی به مرحله حاد نرسد و کنترل شود. اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد ولی به راحتی قابل کنترل است و از این بابت جای نگرانی نیست.
1- اگر والدینم آسم دارند, من هم مبتلا می شوم؟
آسم در کودکی بیشتر جنس مذکر و در بزرگسالی بیشتر خانم ها را مبتلا می کند. عوامل مختلفی زمینه ساز این بیماری هستند ولی سهم وراثت بیشتر است. افرادی در فایمل درجه یک خود بیمار مبتلا به آسم دارند, بیشتر در معرض خطر هستند. حساسیت عامل دیگری است که می تواند زمینه ساز آسم شود؛ در بعضی ها حساسیت شایع تر است. حساسیت انواع مختلفی دارد؛ حساسیت فصلی که معمولا با تغییر فصل ایجاد می شود, حساسیت به مواد خوراکی و حساسیت به بوهای مختلف و مواد شوینده. تماس طولانی مدت با هریک از این عوامل نه تنها حساسیت را وخیم تر می کند, بلکه همانطور که گفته شد می تواند باعث آسم شود. استرس و اضطراب هم می تواند آسم را تشدید کند ولی عامل اصلی ابتلا نیست و از آنجا که بیماری فرد را دچار بیقراری و استرس می کند, اضطراب اولیه فرد به وخیم تر شدن اوضاع دامن می زند.
2- چه علائمی داشته باشم, آسم دارم؟
مهم ترین نشانه های آسم, تنگی نفس و خس خس سینه هستند؛ به طوری که تنفس حالت صدا دار داشته باشد؛ البته این عالئم در شکل خفیف بیماری نمود می یابند و زمانی که بیماری, حاد و وخیم شود, فرد دچار خلط سینه, احساس فشردگی در قفسه سینه, سرفه, به خصوص در شب, آبی شدن پوست, خستگی زیاد و ناتوانی در صحبت کردن می شود. مکانیسم بیماری به این صورت است که بدن فرد گاه در برخورد با عوامل حساسیت زا یک سری واسطه شیمیایی آزاد می کند؛ مانند هیستامین ها که نشانه هایی مانند خارش و قرمزی چشم ها را ایجاد می کنند. درواقع, مواد حساسیت زا به خودی خود مشکل ایجاد نمی کنند و در بعضی از افراد, بی خطر هستند و این واسطه های شیمیایی هستند که عوامل بیماری زا را ظاهر می کنند. حال هر عاملی که بتواند باعث آزاد شدن واسطه های شیمیایی شود, می تواند آسم ایجاد کند و باعث ظهور نشانه ها شود. آسم بیماری عفونی نیست ولی بیماران آسمی بیشتر مستعد عفونت هستند که در این صورت بیمار باید به سرعت با آنتی بیوتیک درمان شود تا از تشدید بیماری جلوگیری شود.
3- چرا آسم شب ها بدتر می شود؟
بیشتر بیماران آسمی در شب و هنگام خواب بیشتر دچار حمله می شوند. البته این مشکل هنگام نشستن کمتر می شود و فرد احساس بهتری دارد زیرا زمانی که بیمار دراز می کشد به دلیل ترشحات پشت حلق و اسپاسم مجاری تنفسی دچار تنگی بیشتر شده و ترشحات هم مشکل را دو چندان می کنند. تنگی نفس و ترشحات راه نفس را می بندند و باعث بیقراری فرد می شوند. این مساله عامل اصلی تشدید اسپاسم مجاری است و در این حالت اغلب فرد به سرفه می افتد.
4- از چه مواردی باید دوری کنم؟
بعضی از داروها هستند که افراد آسمی نباید از آنها استفاده کنند. یکی از این داروها آسپرین و ترکیبات حاوی آسپرین است. همچنین گاهی افراد به بعضی از غذاها حساسیت دارند و این غذاها حساسیت و آسم آنها را تشدید می کنند. مواد غذایی حاوی نگهدارنده ها از این جمله هستند. ترکیبات حاوی نیترات و نیتریت که در بعضی غذاها مانند سوسیس و کالباس, مواد سرخ کردنی, کاکائو, چیپس و پفک وجود دارد, حساسیت زا بوده و بیمارن آسمی باید از آنها دوری کنند. بعضی از میوه ها و سبزیجات مانند بادمجان, گوجه فرنگی و موز هم ایجاد حساسیت می کنند که البته در تمام افراد به یک شکل عمل نمی کنند و این خود فرد است که باید تشخیص دهد کدام ماده خوراکی در او ایجاد حساسیت می کند و از آن دوری کند.
5- اگر آسم من درمان نشود, می میرم؟
از آنجا که حساسیت یکی از اصلی ترین عوامل زمینه ساز آسم است, شناخت آن کمک بزرگی به پیشگیری از بیماری می کند. عده ای با پوشیدن لباس های پشمی دچار حساسیت می شوند و عده ای دیگر در مواجهه با گرده های گل, کاغذ روزنامه, بوی عطر و انواع و اقسام مواد شیمیایی و طبیعی دچار حالت آلرژیک می شوند. دلیل حساسیت و شناخت علت بروز آن گام اولیه در درمان است. حساسیت در مورادی می تواند بسیار خطرناک باشد و حتی منجر به مرگ فرد شود؛ بنابراین نباید به آن بی توجه بود و همان طور که گفته شد بهترین راه در درمان بیماری دوری از عوامل ایجاد کننده آن است و در مواردی که فرد نسبت به حساسیت داشتن به ماده ای مطمئن نیست, عاقلانه ترین کار دوری از آن است. البته درمان های دارویی هم در مواردی برای کنترل و درمان بیماری تجویز می شوند که مهم ترین آنها مواد حاوی آنتی هیستامین ها هستند.
6- چطوری آسم را تشخیص می دهند؟
تشخیص بیماری کمک بزرگی به درمان می کند و از وخامت آن جلوگیری می کند. ابتدا شرح حال دقیقی از بیمار گرفته می شود تا پزشک از وجود سابقه بیماری در فامیل فرد مطلع شود زیرا وجود هرگونه سابقه ابتلا به حساسیت, تب یونجه و آسم احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می دهد. مرحله بعدی گوش دادن به صدای تنفس فرد است تا بتوان از خس خس سینه مطمئن شد؛ هرگونه خس خس و صدای غیرطبیعی می تواند نشانه ای از بیماری باشد. تصویر برداری از ریه توسط اشعه ایکس اقدامی تکمیلی تشخیصی است؛ در بعضی از موارد وجود مشکل در ریه عاملی غیر از آسم دارد. آزمایش خون و خلط سینه و آزمایش حساسیت های پوستی در مراحل بعدی انجام می شوند. آزمایش های استنشاقی نیز از روش های دیگری است که برای تشخیص در آزمایشگاه ها انجام می شود. از آنجا که بعضی از علائم آسم شبیه به نشانه های بیمارهای قلبی است, تشخیص افتراقی بیماری اهمیت دارد.
7- چه کار کنم تا خوب بشوم؟
درمان بیماری بستگی به شناخت زمینه بیماری دارد ولی معمولا دو راه درمان وجود دارد. البته قبل از آن باید استرس بیمار را کم کرد زیرا استرس, بیماری را تشدید می کند. داروهایی که به بیمار داده می شود دو دسته اند: داروهایی که در مواقع حمله حاد تجویز می شوند؛ مانند ترکیبات کورتون که از راه تزریق و سرم مصرف می شوند و داروهایی که حالت پیشگیرانه دارند و حمله های آسم را کم می کنند. داروهای باز کننده مجاری تنفسی که به کاهش ترشحات حلقی کمک می کنند نیز جزو داروهای پیشگیرانه هستند. موفقیت در درمان آسم بستگی به مصرف مداوم داروهای ضدالتهاب و ضدانقباض دارد و دوری از عوامل حساسیت زا حتی نیاز به مصرف دارو را کاهش می دهد.